انواع بازار بورس در ایران

انواع بازار بورس در ایران  به ۴ دسته تقسیم می شوند که هرکدام شرکت مربوط به خود را دارند. این بازار ها شامل بورس، فرابورس ، بورس کالا و بورس انرژی می باشد و همگی اینها زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار تهران فعالیت می کنند. ما در ایران بورس ارز برای معاملات و تبادلات و سرمایه گذاری ارز های خارجی به شکل مرسوم جهانی نداریم و خرید و فروش ارز بصورت دستی در بازار آزاد و صرافی ها انجام می شود.

بورس چیست؟

واژه بورس (Bourse) در زبان فرانسوی به معنای کیف پول است. علاوه بر این، چنین بیان شده است که در اوایل قرن پانزدهم میلادی در شهر بروژ بلژیک مردی به نام  واندربورس (Van der Burse) زندگی می کرده که صرافان شهر در مقابل خانه او به داد و ستد کالا و اوراق بهادار می پرداختند. از این رو بعدها به کلیه مکان هایی که داد و ستد پول، کالا و اسناد مالی و تجاری در آن صورت می گرفت، بـورس گفته شد.

بورس، در اصطلاح علم اقتصاد

مکانی است که کار قیمت گذاری و خرید و فروش کالا و اوراق بهادار در آن انجام می‌گیرد.

برای آشنایی با بورس و انواع بازار بورس در ایران بهتر است از بازار و تعریف آن شروع کنیم. در یک تعریف ساده، می‌توان گفت که، بازار مکانی است که در آن خرید و فروش صورت می‌گیرد؛ و ساده‌تر این است که بگوییم هرگاه شرایطی فراهم شود که بین خریدار و فروشنده رابطه‌ برقرار شود و معامله‌ای صورت پذیرد بازار تشکیل شده است. این شرایط می‌تواند مکان خاصی باشد یا شبکه‌ای ارتباطی مثل اینترنت.

در بازارها به طور کلی دو نوع دارایی، دارایی‌های واقعی و دارایی‌های مالی، مورد معامله قرار می‌گیرند. دارایی‌های واقعی همان دارایی‌های فیزیکی هستند مثل زمین، ساختمان و انواع کالا مانند ماشین، لوازم خانگی و …. اما دارایی‌های مالی دارایی‌های کاغذی و بهتر بگوییم اسنادی هستند، مثل سهام و اوراق مشارکت. بورس‌ بازاری است که در آن دارایی‌های مختلف مورد معامله قرار می‌گیرد.

تاریخچه بورس

بورس ایران درسال ۱۳۴۶ راه‌اندازی شد. بورس اوراق بهادار یک بازار متشکل سرمایه‌است که در آن سهام شرکت‌های خصوصی و دولتی طبق قانون خاصی خرید وفروش می‌شود و از سویی محلی برای جمع‌آوری پس‌انداز ونقدینگی بخش خصوصی به منظور انجام پروژه‌های سرمایه‌گذاری بلند مدت است و مرجعی است برای مردم که وجوه مازاد خود رابرای سرمایه‌گذاری در شرکت‌ها به کار انداخته و از سود آن به برخوردار شوند.

.

 انواع بازار بورس در ایران

1.  بورس اوراق بهادار تهران
2.  فرابورس
3. بورس کالا
4. بورس انرژی

اولین بازار بورس در ایران : بورس اوراق بهادار تهران

یکی از انواع بازار بورس در ایران بورس اوراق بهادار تهران می باشد که فکر ایجاد شرکت بورس اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۱۵ مطرح شد و با تصویب ایجاد آن در سال ۱۳۴۵ از ۱۵ بهمن ۱۳۴۶ بورس ایران شروع به فعالیت خود کرد. بورس اوراق بهادار تهران بازار رسمی، متشکل و خودانتظام در بازار سرمایه ایران است که در آن خریدو فروش سهام شرکت‌ها و اوراق بهادار تحت ضوابط، قوانین و مقررات خاصی انجام می‌شود و تعیین قیمت سهام در بورس، بر اساس عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد.

بورس تهران نیز در ابتدا بوسیله تخته سیاه و گچ قیمت سهام ها را در تالار به نمایش در می آورد و معاملات بسیار محدود توسط کارگزاری ها هفته ای در یک روز و ساعات محدود انجام می شد. ولی با پیشرفت ها و افزایش شرکت های پذیرفته شده در سازمان بورس و همچنین بیشتر شدن تعداد کار گذاری ها و مهم تر از همه پیشرفت تکنولوژی امروزه برای معامله کرده نیازی برای رفتن به هیچ اداره و سازمانی نیست و صرفا با استفاده از یک موبایل و یا کامپیوتر می توانید از خانه به راحتی هر سهمی را که خواستید بخرید و یا بفروشید.

ساختمان بورس اوراق بهادار در خیابان حافظ تهران می باشد.در بورس اوراق بهادار تهران معاملات سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس و اوراق مشارکت انجام می پذیرد که تمام معاملات از طریق کارگزاری ها و با داشتن کد های معاملاتی انجام می شود.شرکت های پذیرفته شده در بورس بر حسب شاخص های آماری همچون سودسازی،سرمایه ثبت شده، سهام شناور ،میزان شفافیت و …. رتبه بندی می شوند و به دو دسته در بازار های اول و دوم تقسیم می شوند که بازار اول نیز از دو زیرمجموعه ی تابلو اصلی و فرعی تشکیل شده.

در حال حاضر ساعات معاملاتی بورس از ۹ تا ۱۲:۳۰ روز های شنبه تا چهارشنبه ( غیر از تعطیلات رسمی ) با دامنه نوسان قیمت ۵% می باشد. شرکت بورس اوراق بهادار تهران خود جز شرکت های سهامی می باشد که نماد معاملاتی آن بورس است و می توان در بازار سهام این شرکت را خرید و فروش کرد.نهاد های معاملاتی می توانند در رتبه بندی های سازمان بورس جا به جا شوند مثلا با پیشرفت به تابلوی اصلی بازار اول انتقال پیدا کنند یا حتی از بازار اخراج شوند که بستگی به عملکرد آنها طبق معیار های سازمان بورس دارد.

دومین بازار بورس در ایران : فرابورس

نوع دوم از انواع بورس در ایران فرا بورس می باشد که به بازار اول و دوم و پایه (الف ٬ ب و ج) و بازار سوم تقسیم می شود. در کشور های تراز اول جهان بازار فرابورس برای معاملات سهام شرکت هایی است که دارای عدم شفافیت مناسب و کافی، سودآوری نامناسب و… است که معاملات آن طبق توافق خریدار و فروشنده انجام می شود.
در کشور ما فرابورس از ۶ مهر سال ۱۳۸۸ برای معاملات سهام تمام شرکت هایی که نتوانسته اند مقررات بورس را رعایت کنند تاسیس شد و به بازار های اول،دوم،سوم،بازار های پایه الف،ب،ج دسته بندی می شود.شرکت های بازار بر اساس ریسک سرمایه گذاری ٬ شفاف بودن صورت های مالی و میزان بدهی و… در یکی از بازار های الف ٬ ب و ج قرار می گیرند.

بازار پایه ج پایین ترین سطح شرکت های فرابورس است که طبق معیار های تعریف شده شرکت فرابورس دسته بندی شده اند. در این بازار دامنه نوسان دیگر معنایی ندارد و سهم های این بازار بدون دامنه نوسان معامله می شوند. سرمایه گذاری در سهم های بازار ج توصیه نمی شود مگر برای افرادی که رانت دارند. سفته بازی در بازار ج زیاد است و برای افرادی که رانت ندارند این بازار بسیار پر ریسک است.

بازار ب دارای دامنه نوسان ۱۰ درصدی می باشد. بازار ب نسبت به ج از شرایط بهتری برخوردار است ولی با این وجود باز هم پیشنهاد می دهیم در این بازار هم اگر رانت و تجربه کافی ندارید معامله نکنید.بازار الف که بیشتر سهم ها در این بازار هستند و بیشتر معامله گران در این بازار فعال اند. در بازار الف دامنه نوسان ۵ درصد است و در این بازار سفته بازی به مراتب بسیار کمتر است و می توان با اعتماد بالایی در این بازار سهام خرید و فروش کرد.

در کل به معامله گرانی که رانت و یا تجربه کافی ندارند پیشنهاد می دهیم در بازار پایه ب و ج به هیچ عنوان معامله نکنند. بازار الف بسیار شفاف و برای معامله گری امن می باشد.در فرابورس موارد دیگر مالی نیز معامله می شود که به عنوان بازار های نوین مالی و بازار ها مشتقه مالی عنوان می شوند مانند اوراق با درآمد ثابت ،تسهیلات مسکن و …معاملات بازار های فرابورس دامنه نوسان های متفاوتی دارند. شرکت فرابورس نیز همانند بورس بصورت سهامی قابل خرید و فروش است و با نماد فرابورس در بازار معامله می شود.سود این شرکت از کارمزد معاملات زیر نظر فرابورس حاصل می شود.

مزایای پذیرش شرکت‌ها در فرابورس عبارت‌اند از:

1. تأمین مالی آسان و ارزان
2. افزایش نقد شوندگی سهام
3. بهره‌مندی از معافیت مالیاتی شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرابورس
4. نقل‌وانتقال سهام به‌صورت آسان- سریع و کم‌هزینه
5. شفافیت و اعتبار قیمت سهام به‌واسطه مبادله در فرابورس
6. اطلاع‌رسانی هماهنگ و عادلانه به سرمایه‌گذاران بالفعل و بالقوه
7. بهره‌گیری از امکان وثیقه گذاری سهام و اخذ ساده‌تر تسهیلات بانکی
8. معرفی شرکت و محصولات به طیف وسیعی از قشرها جامعه و افزایش اعتبار شرکت

سومین بازار بورس در ایران : بورس کالا

در بخش سوم از انواع بورس در ایران به بورس کالا می رسیم . معاملات در این بازار بصورت نقد،نسیه و سلف برای انواع محصولات کشاورزی و صنعتی انجام می شود و به بازار های فیزیکی،فرعی،مشتقه و مالی تقسیم می شود که هرکدام نیز بخش های متفاوتی دارند تا کالاهای پذیرفته شده در بورس کالا را در خود جای دهند.سهام شرکت بورس کالا نیز با نماد معاملاتی کالا در بازار قابل خرید و فروش است و درآمد آن حاصل از کارمزد معاملات کالایی تحت نظر این شرکت است.بورس کالا فعالیتش را از سال ۱۳۸۶ آغاز کرده است.

مین نوع از انواع بازار بورس در ایران بورس کالا می باشد. بورس کالا، بازار متشکل و منسجمی است که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالای خود را عرضه و کالای مربوطه پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان این بازار، به خریداران عرضه می‌شود. سهام شرکت بورس کالا نیز با نماد معاملاتی کالا در بازار قابل خرید و فروش است و درآمد آن حاصل از کارمزد معاملات کالایی تحت نظر این شرکت است.معاملات در این بازار بصورت نقد،نسیه و سلف برای انواع محصولات کشاورزی و صنعتی انجام می شود و به بازار های فیزیکی ،فرعی،مشتقه و مالی تقسیم می شود که هرکدام نیز بخش های متفاوتی دارند تا کالاهای پذیرفته شده در بورس کالا را در خود جای دهند.

سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران در شهریورماه سال۸۲ به‌عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز کرد و پس‌ ازآن نیز سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی در شهریورماه سال ۸۳ شروع به فعالیت کرد. شرکت بورس کالای ایران نیز به‌موجب ماده ۵۸ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک شرکت جدید و کاملاً مستقل از سازمان‌های کارگزاران بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی، پس از پذیره‌نویسی در چهار گروه سهامداری و برگزاری مجمع عمومی از ابتدای مهرماه سال ۱۳۸۶ فعالیت خود را آغاز کرد.

بدین ترتیب، هم‌اکنون بورس کالای ایران باتجربه‌ای بیش از ۱۰ سال، به دادوستد انواع محصولات صنعتی و معدنی، فرآورده‌های نفت و پتروشیمی و کشاورزی در قالب معاملات نقد، نسیه، سلف، سلف استاندارد و معاملات ابزارهای مشتقه ازجمله قراردادهای آتی مشغول است.

.

چهارمین بازار بورس در ایران : بورس انرژی

آخرین نوع از انواع بازار بورس در ایران بورس انرژی می باشد که با ۷ سال سن جوان ترین بازار در بورس ایران محسوب می شود. بورس انرژی به عنوان چهارمین بورس رسمی کشور از سال ۱۳۹۱ فعالیت خود را آغاز کرد که هدف از آن معاملات هرگونه مواردی که دارای انرژی هستند مانند برق، نفت و گاز .سود این بورس نیز حاصل از کارمزد معاملات بخش های انرژی است و سهام آن برای افراد حقیقی و حقوقی قابل خرید و فروش است.

دارایی‌های قابل معامله در این بازار هم شامل دارایی‌های فیزیکی و هم شامل دارایی‌های مالی از قبیل ابزارهای مشتقه مبتنی بر انرژی خواهد بود. بنابراین امکان معامله نفت، گاز، بنزین، نفت کوره، برق و نیز ابزارهای مشتقه مبتنی بر آن‌ها (شامل اوراق سلف موازی) در این بازار وجود دارد. این امر با توجه به ویژگی‌های کشور و برخورداری از منابع غنی انرژی اهمیت زیادی دارد خصوصاً آنکه یکی از کارکردهای مهم این بورس موضوع صادرات و فروش انرژی به کشورهای همسایه است که بحث کشف قیمت در آن اهمیت زیادی دارد.

سود این بورس نیز حاصل از کارمزد معاملات بخش های انرژی است و سهام آن برای اشخاص حقوقی و حقیقی قابل خرید و فروش است.

.

برای مشاهده مطالب دیگر بورس آموز کلیک کنید.

برای ورود به اینستاگرام بورس آموز کلیک کنید.