بورس کالا چیست؟ قراردادهای قابل معامله در بورس کالا
بورس کالا چیست؟
بورس کالا بازار منسجمی است که تعداد زیادی از عرضهکنندگان، کالای خود را عرضه میکنند و کالای مربوطه پس از بررسیهای کارشناسی و قیمتگذاری توسط کارشناسان بورس کالا، به خریداران عرضه میشود.
در بورس کالا معمولاً کالاهای خام و فرآوری نشده مانند فلزات، پنبه، گندم، برنج و… دادوستد میشوند. یکی از مزایای بورس کالا، حضور نهادهای نظارتی و تنظیمکننده بازار است که تمامی تولیدکنندگان، مصرفکنندگان و تجار کالا با حضور این نهادها، از مزایای قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار میشوند.
بررسی روند پیدایش و تکامل بورسهای کالا در جهان حاکی از آن است که اینگونه بازارها در عرصه اقتصاد کشورها از قرن ۱۹ به بعد در پی پاسخگویی به برخی از نیازمندیهای اقتصادی و در بسیاری موارد رفع برخی تنگناها و موانع در بازار کالاهای مختلف بوده است.در واقع نارساییهای بازارهای سنتی در شکل نوسانات کاذب و عدم شفافیت در کشف قیمت و فقدان تضمینهای لازم برای معاملهگران از مهمترین دلایل راهاندازی بورسهای کالایی در کشورهای جهان بوده است.
در چنین شرایطی وجود بورسهای کالایی و استفاده از ابزارهای مشتقه به پدید آمدن یک نظام سازمانیافته دادوستد و توزیع کالاها در کشورهای مختلف منجر شده و راه ورود به بازارهای جهانی را برای کشورها تسهیل کرده است.از اینرو هماکنون صدها بورس کالایی مدرن در سراسر جهان دایر است که از قدیمیترین آنها میتوان به بورس معروف و تجاری شیکاگو(CME) با ۱۷۰ سال سابقه، بورس فلزات لندن(LME) با ۱۳۰ سال سابقه، بورس کالای نیویورک(NYMEX)، بورس کالای توکیو (TOCOM)، بورس کالای شانگهای(SHFE)، بورس کالای هند(MCX) اشاره کرد.
بورس کالا تعریفی مشابه تعریف بورس دارد؛ بورس کالا بازاری است تشکل و سازمان یافته که در آن به طور منظم کالاهای معین با روشهایی از قبل تعریف شده مورد معامله قرار میگیرند. در این بازار تعداد زیادی عرضهکننده و خریدار از طریق کارگزاران اقدام به معامله میکنند، در حال حاضر بورس کالا در ایران در چند حوزه فعالیت دارد که البته در حال گسترش در حوزههای دیگر نیز است، این حوزهها تحت عنوان رینگهای فلزات، پتروشیمی و معاملات مشتقه که فعلا منحصر به معاملات آتی سکه طلا است نام گذاری شدهاند.
درحال حاضر زمینه های فعالیت بورس کالای ایران عبارتند از :
- فلزات و مواد معدنی (کانیهای فلزی)
- محصولات شیمیایی و پتروشیمی
- محصولات کشاورزی
- معاملات آتی ( Future )
اهداف تشکیل بورس کالا
از مهمترین اهداف و اثرات بورس کالا میتوان به موارد ذیل اشاره نمود:
- تسهیل دادوستد کالاها با ایجاد بازاری قدرتمند و سازمانیافته
- مکانیزم های ناظر بر تعهدات طرفین معامله موجب ساماندهی بازار میشود
- کشف شفاف قیمت کالاها بر اساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار.
- برقراری امکان اعمال مدیریت ریسک در بازار.
- امکان انجام معاملات نقد، نسیه، سلف، آتی و اختیار با استفاده از ابزارهای نوین مالی.
- توسعه سرمایهگذاری و فراهمسازی تسهیلات مالی برای خریدوفروش.
- اطلاعرسانی درباره وضعیت بازار داخلی و خارجی کالاهای پذیرششده بهمنظور افزایش سطح دانش فعالان بازار.


چه کسانی به بورس کالا مراجعه میکنند؟
- گروه اول کسانی هستند که میخواهند از ریسک نوسان کاذب قیمتها در امان باشند. در واقع بورسهای کالا به عنوان عاملی موثر برای کاهش ریسک تولیدکنندگان کالا و مصرف کنندگان عمده در بازار شناخته میشود.
- گروه دوم بر خلاف گروه اول، از نوسانات قیمت استفاده کرده و سود خود را حداکثر میکنند. در بورسهای کالا، این گروه با نام سوداگران (Speculator) شناخته میشوند.
قراردادهای قابل معامله در بورس کالا
همه داد و ستدها در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد انجام میگیرد. به طور کلی، قراردادهای زیر برای داد و ستد هر کالا وجود دارد:
- قرارداد نقدی spot
- قرارداد سلف forward
- قرارداد نسیه credit
- قرارداد آتی
- قرارداد اختیار معامله option
- قراردادهای صلح
- قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی
- قراردادهای معاوضه swap
قرارداد نقدی (spot)
خریدار کل مبلغ قرارداد را به همراه کارمزد کارگزار، نقدی پرداخت میکند و فروشنده میبایست حداکثر ظرف سه روز، کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد.
قرارداد سلف (forward)
خریدار کل مبلغ را در زمان انجام معامله پرداخت میکند و فروشنده متعهد میشود کالا را در تاریخ و زمان معین به خریدار تحویل دهد.
قرارداد نسیه (credit)
خریدار کالا را فوراً تحویل میگیرد و بهای آن در تاریخ سررسید، به فروشنده پرداخت میکند.
قرارداد آتی بورس کالا
فروشنده مطابق قرارداد صلح، مقدار معینی از دارایی مشخص را در مقابل مبلغی معین به دیگری صلح میکند. فروشنده دارایی مورد مصالحه را در سررسید مشخص تحویل میدهد و خریدار نیز مبلغ مورد مصالحه را در سررسید میپردازد. طرفین در قالب شرط ضمن عقد به اتاق پایاپای وکالت میدهند که از وجهالضمان آنها متناسب با نوسانات قیمت در بورس به طرف دیگر اباحه تصرف کند. هر یک از طرفین میتوانند قبل از سررسید با انعقاد قرارداد صلح دیگری، شخص ثالثی را جایگزین خود در قرارداد صلح اولیه نمایند و پس از تسویه، از قرارداد خارج شوند. کلیه قراردادها در زمان سررسید مقرر تسویه خواهند شد.
قرارداد اختیار معامله(option) بورس کالا
که خود بر دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش است:
- قرارداد اختیار خرید: عرضه کننده کالا، حق خرید مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص به طرف قرارداد مصالحه مینماید، بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد.
- قرارداد اختیار فروش: قراردادی است که به عنوان شرط ضمن عقد لازم که به موجب آن (خریدار) حق فروش مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص با طرف دیگر مصالحه مینماید بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم به فروش آن باشد.
قراردادهای صلح بورس کالا
قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی: بورس کالای ایران درصدد آن است که پس از انجام مراحل کارشناسی حقوقی این نوع قراردادها را اجرا کند.
قراردادهای معاوضه (swap) بورس کالا
مبادله یک دارایی فیزیکی یا یک تعهد در برابر یک دارایی فیزیکی یا تعهدی دیگر، به منظور تمدید یا کاهش زمان سررسید معامله و یا افزایش (کاهش) نرخ برگههای معاملاتی جهت حداکثر نمودن درآمد معاملاتی و یا کاهش هزینههای مالی آن.


شرایط قراردادهای قابل معامله در بورس کالا
- مشخصات کالا و نوع قرارداد مورد معامله
- مقدار کالای مورد معامله
- واحد اندازهگیری کالای مورد معامله
- زمان معامله (روز و ساعت)
- استاندارد و ابعاد کالا
- تاریخ تحویل
- استاندارد تحویل و نوع بسته بندی
- انبار یا محل تحویل
- واحد پول
یک معامله موفق در بورس کالا باید دارای سه ویژگی زیر باشد:
- کالا باید استانداردشده و طبقهبندیشده و دارای مشخصات کامل باشد. بهطوریکه خریدار و فروشنده از مشخصات آن کالا اطلاع کامل داشته باشند. کالاهای کشاورزی و صنعتی باید حالت اولیه، خام و فرآوری نشده داشته باشد.
- کالاهای فاسدشدنی باید عمر کافی داشته باشد تا تحویل آنها در آینده با مشکل مواجه نشود. همچنین این کالاها باید دارای قابلیت تولید مجدد باشد.
- قیمت نقدی کالا نباید آنقدر نوسان داشته باشد که موجب بی اطمینانی شود. این بی اطمینانی به مفهوم خطر و سود بالقوه است.
فرآیند دادوستد در بورس کالا
دادوستد در بورس کالا طی چهار مرحله به شرح زیر انجام میگیرد:
- در نخستین مرحله، مشتری درخواست خرید یا فروش را به کارگزار یا نماینده او ارائه میدهد، کارگزار نیز سفارش مشتری را در تالار معاملات منعکس میکند.
- در مرحله دوم، سفارش مشتری در تالار معاملات و به روش حراج حضوری اجرا میشود. پس از تکمیل این مرحله، ناظر معامـلات دادوستد انجامشده را در شبکه رایانهای بورس کالا ثبت مینماید.
- پس از ثبت معامله، مرحله سوم دادوستد آغاز میشود که طی آن، اتاق پایاپای پس از پردازش اطلاعات، گزارش نهایی که شامل وضعیت سپردههای موردنیاز، تسویه روزانه و کارمزد معاملات میباشد را تهیه نموده و به دفاتر کارگزاران ارسال مینماید.
- در مرحله چهارم، اتاق پایاپای حسابهای خود را با تمامی کارگزاران تسویه مینماید و کارگزار نیز بهنوبه خود حسابهای خود را با مشتری تسویه نموده و آگهی انجام معامله را برای مشتری ارسال میکند.
نتیجهگیری بورس کالا
انجام معاملات در بورس کالا همانند بورس اوراق بهادار نیاز به تجربه و آموزش کافی در این زمینه دارد. داشتن مدیریت سرمایه دقیق و کارآمد توانایی انجام تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی و اصول رفتارشناسی معاملگی در سطحی مناسب از نیازهای معاملگران این بازار است.
این نوشتار توضیحی مختصر درزمینه بازار بورس کالا میباشد تا علاقهمندان به این بازار نیز بتوانند با شناخت آن از روشهای مختلف سرمایهگذاری مطلع شده و در صورت نیاز و علاقه پا این عرصه گذارند.
برای مشاهده مطالب دیگر بورس آموز کلیک کنید.
برای ورود به اینستاگرام بورس آموز کلیک کنید.
قصد شروع سرمایهگذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاریها انجام دهید:
دیدگاهتان را بنویسید