بازار اولیه

بازار اولیه (primary market) زمانی شکل می‌گیرد که دارایی برای بار اول مورد معامله قرار می‌گیرد؛ به‌عبارت‌دیگر بازاری که در آن اوراق بهادار شرکت‌ها برای اولین بار عرضه و فروخته می‌شود، بازار اولیه نام دارد.

در مفهموم بازار اولیه بازاری است که در آن سهام یک شرکت یا واحد اقتصادی برای اولین بار در آن عرضه و منتشر می‌شود. عایدی حاصل از عرضه این سهام منبعی در تامین مالی آن شرکت یا موسسه خواهد بود.

از آنجا که در بازار اولیه، سهام برای بار نخست به خریداران و متقاضیان عرضه می‌شود، فروشنده اوراق بهادار در حقیقت همان ناشر اوراق بهادار خواهد بود. ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺍﻭﺭﺍﻕ ﺑﻬﺎﺩﺍﺭ ﺷﺮﻛﺖ , ﺑﺮﺍﻱ ﺍﻭﻟﻴﻦ ﺑﺎﺭ ﺻﺎﺩﺭ ﺷﺪﻩ ﻭﺩﺭ ﻣﻌﺮﺽ ﻣﺒﺎﺩﻟﻪ ﻗﺮﺍﺭﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ. ﺑﻪ ﺳﻬﺎﻡ ﺟﺪﻳﺪﻱ ﻛﻪ ﺷﺮﻛﺖ ﻫﺎﻱ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲ ﻛﻨﻨﺪ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺍﻭﻟﻲ ﮔﻔﺘﻪ ﻧﻤﻲ ﺷﻮﺩ.

در بازار اولیه، شرکت‌ها پذیره ‌نویسی و تأسیس می‌شوند و در بازار ثانویه سهام شرکت‌های پذیرفته شده، معامله می‌شوند. سپس شرکت‌ها به طور مستقیم سرمایه‌ مورد نیاز خود را از طریق فروش سهام به مردم تامین می‌کنند که این کار از طریق پذیره نویسی انجام می‌شود.

پذیره ‌نویسی از طریق بانکی که نماینده شرکت است یا سایر مؤسسات مجاز صورت می‌پذیرد. در این بازار، فروشنده اوراق، همان شرکت عرضه کننده سهام است. عرضه‌ عمومی اولیه یا همان IPO، نمونه‌ای از یک بازار اولیه است که اوراق‌ بهادار شرکت برای اولین بار به عموم و بدون سابقه قیمت ‌گذاری قبلی عرضه‌ می‌شود.

ﺗﻔﺎﻭﺕ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺛﺎﻧﻮﻳﻪ ﺑﺎ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﺩﺭ ﺍﻳﻦ ﺍﺳﺖ ﻛﻪ ﺩﺭ ﺑﺎﺯﺍﺭ ﺍﻭﻟﻴﻪ ﻋﺮﺿﻪ ﻛﻨﻨﺪﻩ , ﺳﻬﺎﻡ ﺭﺍ ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺑﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ ﮔﺬﺍﺭ ﻣﻲ ﻓﺮﻭﺷﺪ

ویژگی‌های بازار اولیه

• نماد بازار اولیه در ایران، بانک و نماد بازار ثانویه، بورس است.
• در بازار اولیه، شرکت‌ها پذیره ‌نویسی و تأسیس می‌شوند و در بازار ثانویه سهام شرکت‌های پذیرفته شده، مورد معامله قرار می‌گیرند.
• بازار اولیه، رشد سرمایه‌ شرکت را آسان‌تر کرده و از طرفی به سرمایه گذاران کمک می‌کند تا پس‌انداز خود را سرمایه گذاری کنند.
• دولت از طریق فروش اوراق خود در بازار اولیه، سرمایه مورد نیازش را تامین می‌کند.
• معمولا سرمایه گذاران در بازار اولیه بورس، مبلغ کم‌تری نسبت به بازار ثانویه برای خرید اوراق بهادار پرداخت می‌کنند.
• بازار اولیه، نقدینگی بیش از حد در چرخه اقتصاد را کنترل می‌کند.
• انتشار اوراق بهادار در بازار اولیه به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد تا پیش از وارد شدن به بازار ثانویه، سرمایه‌ بیشتری جذب کنند.
• بازار اولیه نقش‌هایی همچون سازمان‌دهی انتشارات جدید اوراق بهادار، تضمین اوراق بهادار و توزیع اوراق بهادار جدید را بر عهده دارد.

بازار اولیه بورس چه مزایا و معایبی دارد؟

مزایای بازار اولیه بورس

•  انتشار اوراق بهادار مستقیما توسط شرکت صادرکننده صورت می‌گیرد.
•  رشد سرمایه‌ شرکت را تسهیل می‌کند.
•  به سرمایه گذاران کمک می‌کند تا پس انداز خود را سرمایه گذاری کنند.
•  می‌توان برای اهداف تجاری سرمایه به دست آورد.
•  دولت از طریق فروش اوراق خود در این بازار، قادر خواهد بود تا سرمایه موردنیازش را جمع‌آوری کند.
•  نقدینگی بیش‌ازحد در چرخه‌ی اقتصاد کنترل می‌شود.
•  به سرمایه گذاری مستقیم خارجی کمک‌ می‌کند.

معایب بازار اولیه بورس

• پروژه‌های تحقیقاتی اولیه می‌توانند بسیار هزینه‌بر باشند.
• تحقیقات اولیه یک فرایند وقت‌گیر و نیازمند بررسی‌های عمیق هستند.

بازار اولیه بورس چه کاربردی دارد؟

همه‌ شرکت‌ها برای انجام فعالیت‌های خود به سرمایه نیاز دارند که این سرمایه می‌تواند به صورت سهام یا وام باشد. به‌ منظور افزایش سرمایه به شکل سهام، یک شرکت می‌تواند اوراق خود را به عموم مردم بفروشد. وقتی سهام‌ها مستقیماً به عموم مردم فروخته می‌شوند، این کار از طریق بازار اولیه بورس انجام می‌شود.

سرمایه گذاران معمولا در بازار اولیه بورس، برای خرید اوراق بهادار مبلغ کم‌تری به نسبت بازار ثانویه پرداخت می‌کنند. بازار اولیه، هم برای بازار سرمایه و هم برای کل اقتصاد بسیار حیاتی است. در واقع این بازار، محلی است که در آن سرمایه شکل می‌گیرد.

بازار اولیه چه نقش‌هایی را بر عهده دارد؟

 سازمان‌دهی انتشارات جدید اوراق بهادار 

سازمان‌دهی انتشارات جدید اوراق بهادار، نیازمند بررسی قابلیت و چشم‌انداز پروژه‌های جدید است. یکی از عناصر مهم این سازمان‌دهی، دانش کافی در خصوص ساختار مالی است که شامل الزامات و در دسترس بودن حقوق صاحبان سهام، نسبت بدهی به سهام اوراق کوتاه‌مدت و نسبت نقدینگی است که همه‌ی این موارد باید در خصوص انتشارات جدید اوراق بهادار به دقت مورد بررسی قرار بگیرند. سازمان‌دهی انتشارات جدید اوراق بهادار، به تحقیق و تجزیه تحلیل پیشنهادهای جدید برای انتشار اشاره دارد.

در این راستا شرکت‌های تخصصی وجود دارند که این وظایف را انجام می‌دهند و به عنوان «حامیان انتشار» عمل می‌کنند. این شرکت‌ها در واقع پس از بررسی‌های لازم با استفاده از نام خود، پشتوانه‌ انتشار اوراق بهادار را تضمین می‌کنند. این تحقیقات مقدماتی نیازمند مطالعه دقیق جنبه‌های فنی، اقتصادی، مالی و قانونی شرکت‌های صادرکننده‌ی اوراق است و پس از تائید این موارد، آن شرکت برای انتشار سهام در بورس صلاحیت کسب می‌کند.

 تضمین اوراق بهادار

گام دیگر در خصوص انتشار جدید اوراق بهادار، تضمین است. به این معنی که خرید مقدار مشخصی از سهام منتشر شده‌ جدید با یک قیمت ثابت تضمین می‌شود. تضمین‌کنندگان نقش بسزایی برای موفقیت در انتشار اوراق بهادار، ایفا می‌کنند. آن‌ها فروش اوراق بهادار منتشر شده را در صورتی که مورد قبول عموم واقع نشوند، تضمین می‌کنند.

به همین دلیل، ریسک شرایط عدم اطمینان را از بین می‌برند. خدمات تضمین، هم برای شرکت و هم برای عموم بسیار حائز اهمیت است. شرکت‌ها دریافت پولشان را تضمین می‌کنند و سرمایه گذاران نیز از استرس دور می‌شوند.

 توزیع اوراق بهادار جدید

فروش اوراق بهادار به سرمایه گذاران نهایی با عنوان «توزیع» شناخته می‌شود. این یک کار تخصصی است که توسط کارگزاران و معامله‌کنندگان اوراق بهادار اجرا می‌شود و آن‌ها ارتباطی مستقیم و منظم را با سرمایه گذاران برقرار خواهند کرد. در واقع سهام برای اولین بار در معرض عموم قرار می‌گیرد.

عرضه در بازار اولیه به دو صورت انجام می پذیرد که اولی از طریق عرضه عمومی و دومی از طریق عرضه خصوصی است:

عرضه عمومی و نحوه انجام آن

زمانی که بستری برای سرمایه گذاران عام فراهم می‌شود تا در هنگام شروع فروش سهام یک شرکت تازه شکل گرفته، به سرمایه گذاری در این شرکت بپردازند، عرضه عمومی شکل گرفته است. در واقع در این نوع عرضه، عموم می توانند به دسته سهام داران یک شرکت بپیوندند.

همانطور که پیش‌تر عنوان شد، IPO یا عرضه اولیه عمومی زمانی اتفاق می افتد که شرکتی که پیش‌تر در بازار بورس شرکت نداشته و به تازگی قصد ورود به این بازار را دارد، بخشی از سهام خود را به عنوان اوراق بهادار به عرضه عموم می گذارد .

عرضه خصوصی

زمانی که یک عرضه کننده، اوراق بهادار خود را به گروه مشخصی از اعضا که تعداد آن‌ها نیز محدود است عرضه می کند، عرضه خصوصی صورت پذیرفته است. این نوع عرضه فقط مخصوص عموم و یا سهام داران قبلی شرکت نیست. آن‌ها می توانند اوراق جدید خود را به صورت مستقیم به موسسات مالی شناخته شده بفروشند .

در این روش شرکت‌ها با صرف زمان و هزینه کمتری می توانند اوراق بهادار خود را به فروش برسانند و بر خلاف روش سنتی که عرضه عمومی بود، نیازی ندارند تا آن را در دسترس عموم مردم قرار دهند و به جای آن به طور مستقیم با سرمایه گذاران قوی تری مانند شرکت‌های بیمه یا بانک‌ها در ارتباط هستند.

این حالت سریع‌تر بوده ولی از معایبی نیز برخوردارند، که یکی از آن‌ها این است که به دلیل عدم عرضه اوراق در بورس، امکان خرید و فروش آن‌ها وجود ندارد. همین امر موجب این می‌شود تا سرمایه گذار انتظار سود دهی بیشتری را از شرکت داشته باشد.

بازار ثانویه و تفاوت‌های آن با بازار اولیه

• نوع اوراق بهادار عرضه شده در بازار اولیه، اوراق جدیدی هستند که به سرمایه گذاران معرفی و فروخته می شوند، در حالی که در بازار ثانویه اوراقی به عرضه گذاشته می شوند که قبلا عرضه شده اند
• حجم تعاملات در بازار اولیه نسبت به بازار ثانویه کمتر است، زیرا در بازار بورس نمی توان هر روز شرکت هایی را پیدا کرد که سهم جدیدی را به عرضه بگذارند و در واقع تعداد آن‌ها بسیار کم است. در حالی که در بازار ثانویه روزانه و در هر لحظه صدها سهم از هر شرکت می توانند عرضه شده و خرید و فروش شوند و در هر لحظه قیمت سهام شرکت بالا و پایین شود.
• فروشندگان در بازار اولیه شرکت‌ها هستند و هر شرکت می تواند اوراق بهادار جدید خود را به عرضه بگذارد، در حالی که در بازار ثانویه این سرمایه گذاران هستند که فروش اوراق را انجام می دهند.
• خریداران در بازار اولیه کارفرمایان و سرمایه گذاران هستند، ولی در بازار ثانویه تنها سرمایه گذاران هستند که اوراق بهادار را خریداری می کنند.
• هدف در بازار اولیه این است که سرمایه خود را برای پروژه‌های جدید افزایش دهند، ولی در بازار ثانویه با تهیه سرمایه و همینطور اطلاعات، پشتیبانی از بازار اولیه صورت می گیرد.
• قیمت اوراق در بازار اولیه توسط شرکت‌ها یک مقدار ثابت تعیین می‌شود و هر سهم با مبلغ مشخصی به فروش می‌رسد، در حالی که در بازار ثانویه هر دو طرف خریدار و فروشنده به دنبال بهترین قیمت ممکن برای خرید و فروش اوراق بهادار هستند .

جمع بندی

هر دو نوع بازار اولیه و ثانویه نقش بسیار مهمی در به کار بردن سرمایه گذاری عموم برای ارتقای سطح اقتصاد کشور دارند. سرمایه گذاران می‌توانند از هر دو نوع بازار سود ببرند، هرچند که هر دوی این بازارها از ریسک‌های منحصر به خود برخوردار هستند.

لازمه بهره بردن از هردو نوع بازار اولیه و ثانویه این است که به خوبی از تفاوت‌ها و ریسک‌ های آن‌ها آگاه باشیم و سپس پا به عرصه سرمایه گذاری در هر یک از آن‌ها و یا در هر دو بگذاریم.

اصولا در بازار اولیه سوددهی خوب است و سهام با یک قیمت ثابت برای خریداران در سیستم نمایش داده می‌شود. اما در بازار ثانویه نرخ گذاری به این صورت نیست و خرید فروش بین فروشندگان و خریداران صورت می گیرد و مسائل بسیاری در تعیین قیمت سهام تاثیر گذار هستند.

برای مشاهده مطالب دیگر بورس آموز کلیک کنید.

برای ورود به اینستاگرام بورس آموز کلیک کنید.