شورای عالی بورس و اوراق بهادار، سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت بورس اوراق بهادار تهران، شرکت فرابورس ایران، شرکت بورس کالای ایران، شرکت بورس انرژی ایران، شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، شرکت رایان بورس، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار، کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران، شرکت اطلاع رسانی و خدمات بورس ارکان بورس در ایران را شکل می دهند.

شورای عالی بازار سرمایه

بالاترین رکن بازار اوراق بهادار است که تصویب سیاست کلان و خط مشی بازار در قالب سیاست‌های کلی نظام و قوانین و مقررات مربوط و همچنین اتخاذ تدابیر لازم برای ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهادار و اعمال نظارت عالیه بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار از مهمترین وظایف آن است.

سازمان بورس و اوراق بهادار

سازمان بورس و اوراق بهادار (سبا) یک موسسه عمومی غیر دولتی است که دارای شخصیت حقوقی و مالی مستقل بوده و از محل کارمزدهای دریافتی و سهمی از حق پذیرش شرکت‌ها در بورس‌ها و سایر درآمدها اداره می‌شود.  بر اساس قانون بازار اوراق بهادار این نهاد ایجاد شده تا زیر نظر شورای عالی بورس به تدوین قوانین و مقررات و نظارت بر اجرای آن‌ها و سایر وظایف تعیین‌شده در قانون بازار اوراق بهادار بپردازد. به‌عبارت دیگر مقام ناظر در بازار اوراق بهادار ایران به دو نهاد شورای عالی بورس و سازمان بورس و اوراق بهادار تقسیم می‌شود.

شرکت بورس اوراق بهادار تهران

در بهمن ماه سال ۱۳۴۶ بر پایه قانون مصوب اردیبهشت ماه ۱۳۴۵ تأسیس شد.بورس اوراق بهادار یک شرکت سهامی عام انتفاعی است که عملیات اجرایی بازار اوراق بهادار را بر عهده دارد. از مهم‌ترین وظایف این نهاد می‌توان به مواردی از قبیل تشکیل، سازماندهی و اداره بازار اوراق بهادار، پذیرش اوراق بهادار، وضع و اجرای ضوابط حرفه‌ای و انضباطی برای اعضا و نظارت بر فعالیت آن‌ها و نظارت بر حسن انجام معاملات اوراق بهادار پذیرفته‌شده اشاره کرد.
اداره بورس اوراق بهادار تهران بر عهده هیئت مدیره ۷ نفره است که اعضای آن‌را مجمع عمومی انتخاب می‌کند. اعضا برای مدت ۲ سال انتخاب می‌شوند. اداره امور اجرایی هم بر عهده مدیر عامل شرکت است که توسط هیئت مدیره انتخاب می‌شود

شرکت فرابورس ایران ارکان بازار سرمایه

 باهدف ایفای نقش بازار خارج از بورس، شرکت فرابورس ایران در تاریخ ۲۲ آبان۸۷  به ثبت رسید و در مهرماه ۸۸ به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.فرابورس ایران با ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس اما با شرایط پذیرش و معامله ساده‌تر ایجاد شد، تا حوزه شمول بازار سرمایه کشور را گسترش دهد.مهم‌ترین وظیفه فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند.

از سویی بسیاری از شرکت ها تمایل دارند هر چه سریعتر به بازار وارد شوند که از این رو به دلیل قوانین آسانتر فرابورس ، از این مسیر به بازار سرمایه وارد می شوند.بازار فرابورس ایران تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار و با مجوز شورای عالی بورس به منظور توسعه صدور و مبادله ابزارهای مالی تشکیل شده استدستورالعمل پذیرش و عرضه اوراق بهادار در فرابورس ایران، در ۵ بازار صورت می‌گیرد.

شرکت بورس کالای ایران

بورس کالای ایران، بازاری است که در آن خرید و فروش کالاهای معین صورت می‌گیرد و به‌طور منظم و دائم فعال است. در بورس کالا معمولاً مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می‌گیرد. هر بازار کالایی زیرمجموعه بورس کالا را بانام همان کالایی که مورد معامله قرار می‌گیرد نام‌گذاری می‌کنند. بورس کالا، بازار متشکل و منسجمی است که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالای خود را در آن عرضه می‌کنند. این کالاها توسط کارشناسان قیمت‌گذاری شده و سپس به خریداران فروخته می‌شود.

شرکت بورس انرژی ایران

 بر این اساس، بورس انرژی به‌ عنوان چهارمین بورس کشور جهت عرضۀ محصولات نفت و مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال‌سنگ، حق آلودگی و سایر حامل‌های انرژی شکل گرفت. متعاقب صدور مجوز فعالیت بورس انرژی و برای تعیین گروه‌های سهامداری این بورس، سازمان بورس و اوراق بهادار، فراخوانی را در تاریخ ۵ تیر۱۳۹۰ جهت مشارکت نهادهای مالی و فعالان صنعت نفت، گاز و فراورده‌های نفتی و برق منتشر کرد و نهایتاً نخستین معاملات این بورس روی کالاهای برق، قطران و زغال‌سنگ در تاریخ ۱۹ اسفند ۱۳۹۱ رقم خورد.

شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (CSDI)

به‌موجب ماده یک  و ماده ۵۵ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذرماه ۱۳۸۴، جهت انجام امور پس از معاملات بازارهای سهام یا خارج از بورس در تاریخ دی‌ماه ۱۳۸۴ تشکیل شد.سیستم شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار یک ساز و کار الکترونیکی است که نگهداری اوراق بهادار، ثبت و نقل و انتقال آن‌ها را بر عهده دارد.

در این سیستم مالکیت اوراق بهادار بدون نیاز به مبادله فیزیکی گواهی سهام یا هر سند کاغذی دیگر هم‌زمان با انتقال اوراق از یک حساب به حساب دیگر تغییر می‌کند.

این نهاد مالی، یکی از نهادهای اصلی بازار سرمایه است که زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کند. هدف این نهاد تضمین امنیت و کارآمدی بازار اوراق بهادار از طریق بهینه‌سازی سازوکار، توسعه معاملات اوراق بهادار و تمرکز بر افزایش کارایی و کاهش هزینه‌های پایاپای و تسویه وجوه معاملات بر اساس قوانین و مقررات جاری کشور است. این شرکت در تاریخ ۵ دی ۱۳۸۴ در اداره ثبت شرکت‌ها و موسسات غیر تجاری تهران به ثبت رسیده است..

شرکت مدیریت فناوری بورس تهران ارکان بازار سرمایه

به‌عنوان یکی از شرکت‌های زیرساخت برای ارائه‌ خدمات به چرخه‌ کامل «معاملات الکترونیکی» ابزارهای مالی به ارکان بازار سرمایه، تحت نظارت مستقیم سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کند. مدیریت سیستم معاملات، محاسبه شاخص‌های مختلف بازار و انتشار لحظه‌ای اطلاعات مربوط به معاملات ازجمله وظایف مهم این شرکت استاصلی‌ترین وظیفه شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، راهبری عملیاتی و فنی سامانه رایانه‌ای بورس است.

تخصص اصلی این شرکت تجزیه و تحلیل هسته نرم‌افزارهای معاملات و طراحی و ساخت نرم‌افزارهای کاربردی روی آن است ارائه خدمات رایانه‌ای و نرم‌افزاری به شرکت‌های بورس (اوراق بهادار، کالا، فرابورس و نظایر آن‌ها) از محورهای فعالیت این شرکت است

شرکت رایان بورس

وابسته به سازمان بورس و اوراق بهادار و متولی سیستم موسوم به کدال (CODAL) باهدف ارائه راهکارهای نوین فناوری اطلاعات و نگهداری و توسعۀ سامانه‌های اطلاعاتی بازار سرمایه تأسیس‌شده است.

طبق ماده ۲ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران (مصوب آذرماه ۱۳۸۴)، سازمان بورس و اوراق بهادار در راستای حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران و باهدف ساماندهی، حفظ و توسعه بازار شفاف، منصفانه و کارای اوراق بهادار و به‌منظور نظارت بر حسن اجرای قانون و بر اساس ماده ۷ همان قانون، اتخاذ تدابیر لازم جهت پیشگیری از وقوع تخلفات در بازار اوراق بهادار و نیز نظارت بر افشای اطلاعات بااهمیت توسط شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان بر عهده هیئت‌مدیره این سازمان است.

در این خصوص سامانۀ یکپارچه گردآوری، نظارت و انتشار الکترونیکی اطلاعات به نشانی www.codal.ir به‌منظور مکانیزه کردن جمع‌آوری، بررسی و انتشار اطلاعات مالی شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان و سایر اشخاصی که طبق قانون بازار اوراق بهادار ملزم به گزارش اطلاعات خود هستند، طراحی‌شده است.

کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار

کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار، یک تشکل خودانتظام است که با هدف تنظیم فعالیت‌های حرفه‌ای و نظم بخشیدن به روابط بین اعضاء تشکیل شده است. این نهاد مالی در راستای اجرای بند ۵، ماده‌های ۱ و ۵۳ قانون بازار اوراق بهادار مصوب اول آذر ۸۴ با تصویب هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار در مهر ماه ۸۶ تاسیس شد.

از جمله وظایف کانون کارگزاران می‌توان به مواردی همچون نظارت بر عملکرد اعضا و اشخاص وابسته، وضع و اجرای ضوابط و استانداردهای حرفه‌ای انضباطی برای اعضاء، برقراری و اجرای نظام مناسب برای رسیدگی به اختلافات اعضا، پیشنهاد تغییر سقف کارمزدها و نرخ خدمات اعضا و … اشاره کرد

کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران ارکان بازار سرمایه

تشکلی خود انتظام به شکل غیردولتی، غیرتجاری، غیرانتفاعی، غیرسیاسی و دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی است که در اجرای ماده ۳۵ قانون بازار اوراق بهادار و بر اساس «دستورالعمل تشکیل و ثبت کانون‌های فعال در بازار اوراق بهادار» برای مدت نامحدود تشکیل می‌شود و از مصادیق کانون‌های تعریف‌شده دربند ۵ ماده یک قانون بازار اوراق بهادار محسوب می‌شود.

شرکت اطلاع‌رسانی و خدمات بورس ارکان بازار سرمایه

وابسته به سازمان بورس و اوراق بهادار، در مردادماه ۱۳۸۳  با شعار “با ما بورس را بشناسید” تأسیس شد.

مهم‌ترین هدف این شرکت:

• ایجاد پایگاه اطلاع‌رسانی بازار سرمایه
• گسترش فرهنگ سرمایه‌گذاری در دارایی‌های مالی است که در قالب برنامه‌های متعددی ازجمله  طراحی، پیاده‌سازی و راه‌اندازی سازوکارهای مناسب و متعدد اطلاع‌رسانی در بازار سرمایه
• انتشار کتب، مجلات، نشریات الکترونیک، لوح‌های فشرده و سایر انواع بسته‌های آموزشی مکتوب، الکترونیک، دیداری و شنیداری.
• برگزاری دوره‌های آموزشی عمومی و تخصصی در حوزه بازار سرمایـه.
• برگزاری آزمون گواهینامه‌های حرفه‌ای سازمان بورس و اوراق بهادار.
• برگزاری نمایشگاه‌ها، همایش‌ها و سمینارهای تخصصی.